Kürtçe Makaleler
Kurd deyndarê wî kalemêrê efsanewî ne
Hasan Kaya /Stenbol
27.06.2003
Ger ku kesek bû lehengê xewnên zarokatiya mirov, êdî ne mimkun e ku ew motîf ji ser hiş û mêjî biçin. Heta mirinê her û her bi mirov re dijîn. Mele Mistefayê nemir, di salên 1968an de, li herêma Botan û Mêrdînê, di xewnên me zarokan de bû. Her şev di xewnan de bû, lew re di civat û şevbuhêrkan de, “qaçaxçiyên bi nav û deng, firariyên bi nav û deng, maqûl û giregirên civakê bi rêz, bi huşû û bi awayekî tilsimane dabaşa wî dikirin.
Dabaşa bejn û bala wî, dabaşa “di qada şer de cengaweri”ya wî, merhamet û adiliya wî dikirin. Tektîk û jêhatîbûna wî ya li hemberî dagerkeriya ereban ji wesifdana wî kêm nedibû. Bi ser van hemû wesifdanan de, kê dabaşa wî bikira bila bikira, êzîdî, suryanî, şêx an tariksalat; mutleq lê zêde dikir: “ Mele Mistefa ehlê xwedê bû. Di nava şerê giran de jî, ferza limêjê li xwe nedibir, digotin.
Qinyatek di nav gel de hasil bûbû. Dihat gotin ku Mele Mistefa niviştek heye. Bo wê yekê tu caran fîşek di laşê wî re naçin. Motîfên vê efsaneyê li gorî herêm û li gorî kesan dihat guhertin. Di civatan de, hinekan digot, “çar caran berik li Mele Mistefa ketiye, lê tu tişt pê nehatiye.” Hinekan digot, “dema ku carekê bera topê, ber bi singa wî hat; wî destê xwe da ber, rahiştê. Bera topê di destê wî de, cemidî û bû mîna ax û xweliyê. Hed û hesabê van efsaneyan tunebû.
Di civatê de, qîmet û jêhatîbûna zilaman, bi dîtina Mele Mistefa dihata hesibandin. Dema ku pesnê zilamekî giran bidana digotin, “ wele, felankeso di civata Mele Mistefa de maye”, an jî “ felankeso dinya dîtiye, heta ba Mele Mistefa çûye” digotin.
Tiştê ku tu caran ji bîra min naçe û her tim weke xewneke şevan di bîra min de ye ev e: Ez deh an jî yanzdeh salî bûm. Sal jî der û dora 1970 bû, mala me li nav Nisêbînê bû. Nizanim gelo min ji ku derê peyda kiribû, lê hem wêneyê Mele Mistefa hem jî yê Leyla Qasim kiribû nav xelîtik ango cûzdana xwe. Ew yekem car bû ku ez bûbûm xwediyê xelîtikekê.
Min bi difre, ew cûzdan û wêneyên di nav de, nîşanî hemsalên xwe dida. Hinekan ji hevalên min digot, “ma ew çi ye? Fotografên ji van ên rengîn û hem jî mezin li mala me hene.”
Ez îro zaf meraq dikim, gelo wê demê gel fotografê rehmetî û mezinên kurdan ên din, di mal de dadiliqandin an na?
Di zarokatiya xwe de, me pir li efsaneyên ku di barê Mele Mistefa de hatine vegotin û li wesifdana wî guhdarî kir. Evên ku min li jor çêlî wan kir çend jê ne. Bi sedan motîfên weha hene, ku di dema zarokatiya me de, hiş û mêjiyê me neqişandine.
Em jiyana zarokatiyê daynin aliyekî û em werin ser jiyana rasteqînî. Di jiyana rasteqîne de, min herî zêde Mele Mistefayê nemir ji rehmetiyê Feqî Huseyn Sağniç guhdarî kiriye. Bi sedan car min jê re gotiye, “seyda tu dikarî hinekî dabaşa xususiyetên Mele Mistefa bikî?”
Tiştekî ecêb e, dema ku Apê Feqî behsa Mele Mistefa dikir, ew jî dibû mîna zarokan. Zîz dibû, rengê dengê wî dihat guhertin, dengê xwe nimz dikir. Heçku îbadetê bike.
Bê şirove û kurt, ez dixwazim yek tiştî ji devê Apê Feqî neql bikim: Mele Mistefa di axvtina xwe de mîna wesiyeta gotiye, heta ku parçeyekî welat azad nebe bila li tu perçeyên din şer nebe. Ger şer hebe ew neyariya kurdan e.
Hemû kurd minedar û deyndarê wî kalemêrê efsanewî û rûhanî ne...
